Αναπαραγωγική κλωνοποίηση

Η τεχνική της κλωνοποίησης συνίσταται στη μεταφορά του πυρήνα ενός σωματικού (μη γεννητικού) κυττάρου σε ένα ωάριο από το οποίο έχει αφαιρεθεί ο πυρήνας του.

Με την τεχνική αυτή το «νέο ωάριο» περιέχει ποσοτικώς το DNA που υπάρχει μετά τη φυσιολογική σύζευξη ωαρίου - σπερματοζωαρίου.

Στη συνέχεια το νέο αυτό ωάριο δέχεται ερεθίσματα –ηλεκτρικά ή χημικά– και μπορεί να αρχίσει να πολλαπλασιάζεται, όπως συμβαίνει στο φυσιολογικώς γονιμοποιημένο ωάριο και δημιουργεί ύστερα από μερικές ημέρες μια κρίσιμη μάζα, που καλείται «βλαστοκύστη».

Αυτή η βλαστοκύστη, εάν φιλοξενηθεί στη μήτρα ενδέχεται να συνεχίσει την εμβρυϊκή ανάπτυξη και να καταλήξει στη γέννηση ενός νέου οργανισμού, του «κλώνου». Ιστορικώς, η γέννηση της γνωστής σε όλους Dolly το 1996 σηματοδότησε την πρώτη επιτυχημένη γέννηση θηλαστικού «κλώνου». Η προοπτική εφαρμογής αυτής της αναπαραγωγικής μεθόδου και στον άνθρωπο, πέραν των τεχνικών προβλημάτων, εγείρει τεράστια ηθικά και νομικά προβλήματα1.

Ποια είναι η «αποτελεσματικότητα» της μεθόδου; Η απάντηση είναι αποκαρδιωτική διότι κυμαίνεται από 0,5 έως 3% λόγω του υψηλού ποσοστού θνησιμότητας των εμβρύων όχι μόνο λόγω αποβολών κατά την κύηση (με ταλαιπωρία της τυχόν κυοφορούσας μητέρας), αλλά και μετά τη γέννηση. Οι λίγοι κλώνοι που θα μπορέσουν να γεννηθούν σε μεγάλη επίσης αναλογία θνήσκουν λόγω λειτουργικών προβλημάτων (αναπνευστικό, κυκλοφορικό κ.ά.).

Οι λόγοι της αποτυχίας είναι είτε 1) γενετικοί, αφού η διαδικασία γήρανσης έχει ενδεχομένως συσσωρευθεί στο DNA του πυρήνα του κυττάρου του δότη που χρησιμοποιήθηκε είτε 2) επιγενετικοί, δηλαδή στην αδυναμία επαναπρογραμματισμού του γονιδιώματος, που φυσιολογικά συμβαίνει κατά την ανάπτυξη του εμβρύου που προέρχεται από δύο γαμέτες (ωάριο και σπερματοζωάριο).

Επιπροσθέτως, τα ηθικά και νομικά προβλήματα που δημιουργούνται είναι υπαρξιακά:

1. Οι κλώνοι δεν είναι αποτέλεσμα φυσιολογικής αναπαραγωγικής διαδικασίας, αλλά χρησιμοποιούνται ως μέσον ικανοποίησης της προσωπικής φιλοδοξίας του «κλωνοποιημένου» ατόμου που θίγει την αξιοπρέπεια του νέου όντος και «συνιστά κατάχρηση της Βιολογίας και της Ιατρικής».

2. Δεν επιτυγχάνεται συνδυασμός του DNA δύο επί μέρους ατόμων, συνδυασμός που είναι σημαντικός παράγοντας για την εξέλιξη και τη γενετική ποικιλομορφία του ανθρώπινου γένους.

3. Περιορίζεται η ατομικότητα, αφού ο «κλώνος» είναι ένα απλό αντίγραφο.

4. Ως μέθοδος «επιλογής» αποτελεί αθέμιτη μέθοδο ευγονικής.

5. Προκαλεί οικογενειακή σύγχυση αφού ο κλώνος μπορεί να είναι ταυτοχρόνως γονέας και παιδί.

6. Οταν ο δότης του σωματικού κυττάρου (πυρήνα) είναι και δότης του απύρηνου ωαρίου και είναι το ίδιο άτομο, τότε ο κλώνος και ο δότης έχουν όχι μόνο το ίδιο DNA στον πυρήνα, αλλά και το ίδιο μιτοχονδριακό DNA.

Είναι προφανές ότι βιολογικώς η αναπαραγωγική κλωνοποίηση είναι μη αποδεκτή δεδομένου ότι υπάρχει εκτεταμένη άγνοια στον τομέα αυτό της Βιολογίας, αφού δεν γνωρίζουμε ποια θα είναι η έκφραση των διαφόρων γονιδίων.

Αλλά και εάν υποθέσουμε ότι πολλά από αυτά θα επιλυθούν δεν σημαίνει ότι η μέθοδος που υπερβαίνει το «θείον» θα είναι ηθικώς και νομικώς αποδεκτή.

Από πλευράς Διεθνούς Δικαίου το Πρόσθετο Πρωτόκολλο του Συμβουλίου της Ευρώπης, στη Σύμβαση για την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας του Ανθρώπινου όντος, (Κοινή Υπουργική Απόφαση Α.Φ. 0546/1/ΑΣ 723/Μ 4898/21 ΟΚΤ. 1998 - ΦΕΚ Α224), αναφέρει στο Αρθρο 1§1, ότι «κάθε παρέμβαση που έχει ως σκοπό τη Δημιουργία Ανθρώπινου όντος που γενετικώς όμοιο με ένα άλλο ανθρώπινο ον, ζωντανό ή νεκρό, απαγορεύεται». Αλλά και στη χώρα μας η αναπαραγωγική κλωνοποίηση απαγορεύεται. Ο Ν. 3089/23/12/02 (ΦΕΚ 327 Α΄) στο Αρθρο 1455 (ΚΕΦ. 8) αναφέρει ρητώς ότι «Η ανθρώπινη αναπαραγωγή με τη μέθοδο της κλωνοποίησης απαγορεύεται» και ο Ν. 3305 (ΦΕΚ Α΄ 17, 27/01/05): εφαρμογή της Ιατρικής Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, στο Αρθρο 26 § 1, αναφέρει ότι όποιος παραβαίνει τις ως άνω διατάξεις του Α.Κ. 1455, τιμωρείται με ποινή κάθειρξης μέχρι 15 ετών, όπως άλλωστε απαγορεύεται, με ανάλογες διατάξεις, στο δίκαιο πολλών ευρωπαϊκών χωρών.

Διευκρινίζεται όμως, ότι στο προοίμιο του πρόσθετου Πρωτοκόλλου του Συμβουλίου της Ευρώπης, προβλέπεται ότι ορισμένες τεχνικές κλωνοποίησης μπορεί να εφαρμοσθούν «εφόσον προσφέρουν στην Επιστήμη γνώση και στην Ιατρική δυνατότητες θεραπευτικών εφαρμογών», συνέπεια τεκμαίρεται ότι η τεχνική της κλωνοποίησης, γενικώς, δεν είναι δυνατόν να αποκλεισθεί ως μέσο έρευνας, αφού μπορεί να προκύψουν ευεργετικά αποτελέσματα για τον πάσχοντα συνάνθρωπό μας. Θα πρέπει να αναφέρουμε το απόφθεγμα ότι «η έρευνα του σήμερα είναι ενδεχομένως η εφαρμοσμένη θεραπευτική Ιατρική του αύριο».

1. Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής. Εκθεση για την Αναπαραγωγική Κλωνοποίηση στον Ανθρωπο. Στο: Θέσεις για Σύγχρονα Προβλήματα. 2η έκδοση. Εθνικό Τυπογραφείο, 2008, σελ. 123-138.

Πηγή : ' Η Καθημερινή ' του  κ. Γιάννης Παπαδημητρίου ομότιμου καθηγητής Ιατρικής και  πρόεδρου της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής.