Κυριακή 3 Ιουνίου 2012

Αναφορές του Θεολογικού και Εκκλησιαστικού Τύπου σε Θέματα Βιοηθικής




Ἡ πρόοδος κατά τά τελευταῖα ἔτη στήν ἐπιστημονική ἔρευνα σέ θέματα γενετικῆς, ἀναπαραγωγῆς τοῦ ἀνθρώπου καί παράτασης τῆς ζωῆς (παρεμβατική
ἰατρική) ἔχει δημιουργήσει ἠθικά προβλήματα πού ἀπαιτοῦν ἐπαναπροσδιορισμό τῆς
ἰατρικῆς ἠθικῆς καί δεοντολογίας. Τόσο ὁ ἐπιστημονικός κόσμος ὅσο καί οἱ ἄνθρωποι τῆς Ἐκκλησίας ἐπιχειροῦν τήν χάραξη πορείας στά ἐγειρόμενα ἐρωτήματα καί προτάσσουν λύσεις σέ θέματα πρακτικῆς ἐφαρμογῆς. Δέν εἶναι δυνατόν τόσο σημαντικά θέματα μέ σοβαρές
ἐπιπτώσεις τόσο στό παρόν ὅσο καί στό μέλλον γιά τήν ἀνθρώπινη ζωή νά ἀφήνονται
στήν ἀγαθή προαίρεση ἐρευνητῶν καί βιομηχανίας˙ ἡ εὐθύνη ἀναλογεῖ σέ ὅλους γι΄ αὐτό
καί πρέπει νά ὑπάρχει ὁλοκληρωμένη ἀντίληψη ἀπόψεων καί θέσεων. «Ἐπιστήμη χωρίς
θρησκεία εἶναι χωλή, θρησκεία χωρίς ἐπιστήμη εἶναι τυφλή» (Ἀΐνστάιν). Ἡ χριστιανική
ἠθική δέν προσφέρει κώδικα ἠθικῆς, οὔτε κώδικα ἰατρικῆς δεοντολογίας ἀλλά ἔχει ὡς
κεντρικό της ἄξονα ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι εἰκόνα τοῦ Θεοῦ καί ἔχει μοναδική καί
ἀνεπανάληπτη ἀξία ὡς ψυχοσωματική ὀντότητα.
Στά πλαίσια αὐτοῦ τοῦ σκεπτικοῦ ὁ καθηγητής τοῦ Τομέα Χριστιανικὴς Λατρείας, Ἀγωγῆς καί Διαποιμάνσεως τοῦ Τμήματος Κοινωνικῆς Θεολογίας τῆς
Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν Α.Μ. Σταυρόπουλος (πού εἶναι καί
μέλος τῆς Ἐπιτροπῆς Βιοηθικῆς τοῦ Ὑπουργείου Ἀνάπτυξης) μέ τούς συνεργάτες του,
ἀνέλαβε νά μελετήσει ἄρθρα πού ἀναφέρονται στήν Βιοηθική καί εἶναι
δημοσιευμένα στόν Θεολογικό -Ἐκκλησιαστικό Τύπο ἀλλά καί ἄλλα δημοσιεύματα πού
περιέχονται σέ αὐτοτελεῖς ἤ συλλογικούς τόμους. Τό ὑλικό, προερχόμενο ἀπό τό
ἐρευνητικό Ἀρχεῖο πού τηρεῖται στόν Τομέα γιά πρώτη φορά κυκλοφόρησε στίς 7
Ἀπριλίου 1998 ὑπό τή μορφή ἑνός Δελτίου Βιοηθικῆς Ἐνημέρωσης, μέ τίτλο «Ἀναφορές
τοῦ Θεολογικοῦ καί Ἐκκλησιαστικοῦ Τύπου σέ θέματα Βιοηθικῆς». Εἶναι κατανεμημένο
σέ πέντε ἑνότητες (Α. Γενικά ἄρθρα, Β. Κλωνοποίηση, Γ. Μεταμοσχεύσεις, Δ. Εὐθανασία,
Ε. Μεταλλαγμένα, Στ. Δημοσιογραφικά - ἐνημερωτικά ἄρθρα τῶν προηγούμενων
κατηγοριῶν) καί ἀπό τότε συνεχῶς ἐμπλουτίζεται μέ ὅ,τι νεώτερο δημοσίευμα σχετίζεται
μέ τό συγκεκριμένο ἀντικείμενο. Δέν ἐξαντλεῖ, βεβαίως, τήν ὑπάρχουσα βιβλιο-
αρθρογραφία. Κάθε νέα κατάκτηση χαιρετίζεται μέ ἱκανοποίηση σάν ἕνα ἀκόμη ἐπίτευγμα τοῦ
ἀνθρώπου, ἀρκεῖ ὁ ἄνθρωπος νά μή σταθεῖ αὐτόνομα καί ἐξουσιαστικά ἀλλά μέ διάθεση
διακονίας καί σωστῆς σχέσης πρός κάτι πού δέν ἔχει τήν ἀφετηρία του στόν ἴδιο τόν
ἐπιστήμονα, ἀλλά προϋπάρχει, κι ὅσο κι ἄν μπορεῖ νά δεχτεῖ παρεμβάσεις καί
ἐπεμβάσεις ἔχει τούς δκούς του κανόνες πού ἡ μελέτη του μᾶς τούς ἀποκαλύπτει καί
ἀπαιτεῖ τόν σεβασμό τους.


Α. Γενικά Άρθρα


1. Βάντσου Μιλτιάδη, Ἡ θέση τῆς Ρωσικῆς ἐκκλησίας σέ θέματα βιοηθικῆς, περ.

Θεοδρομία, τεῦχος 2, Ἀπρίλιος -Ἰούνιος 2003, σ. 232-245.

Παρουσίαση καί σχολιασμός τῆς θέσεως τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας σέ θέματα

βιοηθικῆς (ἔκτρωση, ὑποβοηθούμενη ἀναπαραγωγή, προγεννητικός ἔλεγχος,
κλωνοποίηση, μεταμόσχευση ὀργάνων, εὐθανασία καί ὁμοφυλοφιλία) ὅπως αὐτή
καταγράφεται σέ ἐκτενή ἐγκύκλιο ἐπί κοινωνικῶν θεμάτων τόν Αὔγουστο τοῦ 2000
καί παρ' ὅτι ἀπευθύνεται στούς Ρώσους ὀρθοδόξους δέν παύει νά ἔχει ἐνδιαφέρον γιά
ὅλους ὅσους ἀγωνιοῦν γιά τήν καλύτερη δυνατή ρύθμιση τῶν θεμάτων αὐτῶν.
2. Γεωργοπούλου Νικολίτσα, Ἐλπίδες καί φόβοι ἀπό τή γενετική μηχανική, στῆς
ἰδίας Ἠθική τῆς οἰκολογικῆς συνείδησης, ἐκδ. Θυμέλη, Ἀθήνα 1995, σ. 161-176.    Σέ μιά ἐποχή κρίσης πού ὁ κόσμος ἔχει ἀποθέσει τυφλά τίς ἐλπίδες ἐπιβίωσής του
στήν ἐπιστημονική ἔρευνα, σέ κατακτήσεις ὅπως ἡ ἀτομική ἐνέργεια καί ἡ Γενετική
Μηχανική εἶναι ἐπόμενο νά τίθεται τό πρόβλημα τῆς Ἠθικῆς τῆς ἐπιστημονικῆς
ἔρευνας καί τῆς σχέσης ἠθικῆς καί ἐπιστήμης. Ἡ θέση ὅτι ἡ ἐπιστήμη εἶναι
ἀξιολογικά οὐδέτερη δέν μπορεῖ νά γίνει ἀποδεκτή, ἀφοῦ κάθε ἐπιστημονική γνώση
ἔχει καί πρακτική ἐφαρμογή.
3. Χ. Γιαμβριάς, Ἡ Ἐκκλησία στήν ἐπικαιρότητα τῆς ἐπιστήμης, περ. Ἀκτῖνες, Δεκέμβριος
2001, σ. 299-305.
Εἰδική ἀναφορά στίς εἰσηγήσεις τοῦ σκέλους "Γενετική Μηχανική - Βιοτεχνολογία"
πού ἀπασχόλησαν τό Διεθνές Ἐπιστημονικό Συνέδριο πού διοργάνωσε ἡ Ἱερά
Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος στό ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος" ἀπό 4-8 Ὀκτωβρίου
2000 μέ θέμα: "Ἐπιστῆμες, Τεχνολογίες Αἰχμῆς καί Ὀρθοδοξία".
4. Charmet Marie – Pierre , Θέματα Βιοηθικῆς : Γιά μία φιλοσοφία τοῦ ἐμβρύου, περ.
Σύγχρονα Βήματα, Ἀπρίλιος - Ἰούνιος 2002, βιβλία 122, σ. 90-101.
Ἀναδημοσίευση άπό τό περ. Etudes αρ. 3963 Μάρτιος 2002 πού μέσα ἀπό μία
τεκμηριωμένη φιλοσοφική ἀναδρομή (Κικέρων -Στωϊκοί - Kant – Ricoeur - Buber –
Berdiaeff – Mounier – Nabert – Bergson – Jonas) καταλήγει στό συμπέρασμα ὅτι οἱ
πρόσφατες ἔρευνες καί τεχνοεπιστημονικές ἀνακαλύψεις ὁδηγοῦν στό μεταφυσικό
ἐρώτημα: Τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος; Ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ ν' ἀλλάξει, ν' ἀναγεννηθεῖ, ἀκόμη
καί ν' ἀπαλλαγεῖ ἀπό τό πεπερασμένο τῆς φύσης! Ἡ βιοτεχνολογική οὐτοπία
διαδέχεται τίς φιλοσοφικές καί πολιτικές οὐτοπίες.
5. Δαμασκηνού Μοναχοῦ, Κριτική στό βιβλίο τοῦ Ἀρχιμ. Νικ. Χατζηνικολάου μέ
τίτλο "Ἐλεύθεροι ἀπό τό γονιδίωμα", Ἔκδοσις Κέντρου Βιοϊατρικῆς Ἠθικῆς καί
Δεοντολογίας,Ἀθήνα 2002, περιλαμβανομένης στά παραρτήματα καί ἡ κριτική τοῦ π.
Κων/νου Στρατηγοπούλου, περ. Θεοδρομία, τ.1, Ἰανουάριος-Μάρτιος 2003 σ. 27-71 καί
τ.2, Ἀπρίλιος-Ἰούνιος 2003, σ. 165-182.
6. ΔημητρίουΦιλολάου, Τεχνητή διακοπή τῆς κυήσεως : δικαίωμα ἤ ἔγκλημα; περ.
Ἀκτῖνες, Δεκέμβριος 2000, σ. 345-355.
Τόσο ἀπό τόν Ἀστικό κώδικα ὅσο καί ἀπό τήν Π.Δ. καί Κ.Δ. (Ὑμνολογία - Πατέρες)
καί τή Φιλοσοφία καταφαίνεται ὡς ἐγκληματική ἐνέργεια ἡ τεχνητή διακοπή τῆς
κυήσεως πού συγχρόνως εἶναι πρόξενος καί ἄλλων παρενεργειῶν (δημογραφικό -
οἰκογενειακά δράματα - ὑγεία).
7. Eftychiadis Aristotelis , Perennial principles of medical bioethics as guidelines for the modern
researchers, περ. Θεολογία, τ. 69, τεῦχ. 4, Ὀκτώβριος - Δεκέμβριος 1998,  σ. 752-756.
Μέσα ἀπό μία πληθώρα ἐπιστημονικά τεκμηριωμένων βιβλιογραφικῶν
ὑποσημειώσεων τό ἄρθρο ἀναφέρεται σέ μία σύγκριση στίς διήκουσες ἠθικές ἀρχές
ἰατρικῆς καί φιλοσοφίας μέσω τῶν αἰώνων καί συμπερασματικά καταλήγει ὅτι στή
σύγχρονη βιοιατρική ἔρευνα ὑπάρχουν κάποια «παραδεκτά» (admissible) ἠθικά ὅρια
ἀλλά συγχρόνως καί κίνδυνος παρεκκλίσεων, γι΄ αὐτό καί οἱ «ἀναλλοίωτες» αὐτές
ἀρχές τῆς ἰατρικῆς φιλοσοφίας καί βιοηθικῆς εἶναι ἐξαιρετικά οὐσιώδεις καί
ἀναγκαῖες γιά νά καθοδηγοῦν. 
8. Ιερόθεου, Μητρ. Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου, Ἡ ἠθική διάσταση τῶν νέων
τεχνολογιῶν καί ὁ ρόλος τῆς παιδείας μας, ἐφημ. Ἐκκλησιαστική Παρέμβαση, Ἰούλιος
2002, σ. 10-11, τ. 78.Στό Ἐκπαιδευτικό Συμπόσιο πού διοργάνωσε ἡ Α΄ ΕΛΜΕ Αἰτωλοακαρνανίας στό
Μεσολόγγι καί τήν Ναύπακτο ὁ Σεβ. Μητροπολίτης στήν ὁμιλία του τόνισε ὅτι δέν
φταίει ἡ τεχνολογία (ἀναφέρεται καί στή σύνδεση τεχνολογίας μέ ἰατρική μέ ἀπώτερη
συνέπεια τή δημιουργία τῆς ἐπιστήμης τῆς βιοηθικῆς) ἡ ὁποία μπορεῖ νά βοηθήσει
ὅταν ἀξιοποιεῖται σωστά ἀλλά ἡ κακή χρήση της πού μπορεῖ νά ὁδηγήσει καί στόν
ἀνθρώπινο ἐξανδραποδισμό. Γι αὐτό ἡ παιδεία εἶναι αὐτή πού πρέπει ν' ἀναπτύξει
τήν κριτική σκέψη ὥστε ν' ἀποφεύγεται κάθε τυραννίσκος νά κυριαρχεῖ στήν κοινωνία
μέ τούς φανατισμούς καί τίς μεθόδους ἐκφοβισμοῦ.
9. Ιωάννου Μητροπολίτου Περγάμου,Ἐξ οὐκ ὄντων, περ. Διάβαση, τ. 10, Νοέμβριος -
Δεκέμβριος 1997, σ. 9-23.
Τό ἄρθρο χωρίζεται σέ δύο μέρη. Τό πρῶτο μέρος ἀναφέρεται στόν ὁρισμό τῆς
ἔννοιας τοῦ δόγματος, στή διαφορά του ἀπό τό κήρυγμα, στή σχέση δόγματος καί Ἁγίας
Γραφῆς, στή συμβολή τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί τῆς Ἐκκλησίας γιά τή διατύπωση τῶν
δογμάτων. Τό δεύτερο μέρος ἀναφέρεται στό συγκεκριμένο δόγμα «περί δημιουργίας»
κάνοντας μιά ἱστορική ἀναδρομή τόσο ἐντός ὅσο καί ἐκτός τῶν κόλπων τῆς Ἐκκλησίας.
Στή συνέχεια ἑρμηνεύεται θεολογικά ἡ ἐκ τοῦ μηδενός δημιουργία, γίνεται διαχωρισμός
κτιστοῦ - ἀκτίστου, ὑλικότητας - κτιστότητας, τονίζεται ἡ θέση τοῦ ἀνθρώπου στή
δημιουργία, ἑρμηνεύεται τό κατ΄ είκόνα, ἀκόμα καί μέσα ἀπό τή θεωρία τῆς ἐξέλιξης καί
τήν οἰκολογία καί συμπερασματικά καταλήγει ὅτι ὁ «κτιστός» ἄνθρωπος διαθέτει
ἐλευθερία μέ τή μορφή ἐπιλογῆς μεταξύ Ναί καί ὄχι πού εἶναι ὁ τρόπος ζωῆς του ἀπό τόν
Παράδεισο καί μετά.
10. Κατσούφη Ἠλία, Ἐπιστῆμες, τεχνολογίες αἰχμῆς καί Ὀρθοδοξία, περ. Ἀκτῖνες,
Μάρτιος 2001, σ. 85-89 καί Ἀπρίλιος 2001 σ. 108-113.
Ἐνδεικτικά ἐνημερωτικά στοιχεῖα ἀπό τίς εἰσηγήσεις τῶν συνεδριῶν στό τετραήμερο
Διεθνές Ἐπιστημονικό Συνέδριο, μέ τόν πιό πάνω τίτλο πού ἔλαβε κυρίως χώρα στό
μεγάλο ἀμφιθέατρο τοῦ Ἐθνικοῦ Κέντρου Φυσικῶν Ἐπιστημῶν «Δημόκριτος» τόν
Ὀκτώβριο τοῦ 2000 καί ὀργανώθηκε στά πλαίσια τοῦ ἑορτασμοῦ ἀπό τήν Ἱερά Σύνοδο
τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος τῶν 2000 ἐτῶν ἀπό τῆς γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ, ὑπό τήν
αἰγίδα τοῦ Μακαρ. Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κ. Χριστοδούλου. Σκοπός
του, ἡ παρουσίαση ἀπό διακεκριμένους ἐπιστήμονες ἀντιπροσωπευτικῶν σημαντικῶν
ἐπιτευγμάτων, ἀλλά καί ἀνοιχτῶν προβλημάτων τῶν θετικῶν ἐπιστημῶν καί τῆς
τεχνολογίας καί ἡ διερεύνηση τῆς σχέσης τους μέ τήν ὀρθόδοξη πίστη.
11. Κόϊου Νικολάου, Θεώρηση τῶν ἀρχῶν τῆς Βιοηθικῆς ὑπό τό φῶς τῆς Ὀρθόδοξης
Ἠθικῆς Σκέψης,  περ. «Γρηγόριος ὁ Παλαμάς», τεῦχ. 784, Σεπτ. - Ὀκτωβρ. 2000, σ. 835 - 859.
Μία ἐπιστημονικά καί θεολογικά θετικά τεκμηριωμένη προσπάθεια τῆς ἐξέτασης τῆς
βιοηθικῆς σκέψης ὅπως αὐτή ἔχει ἀναπτυχθεῖ στίς σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, σέ
σχέση μέ τίς ἀρχές τῆς ὀρθόδοξης ἠθικῆς μέ σοβαρές ἐπισημάνσεις διαφορῶν ἤ τυχόν
ὁμοιοτήτων, πού θά μποροῦσαν ἴσως ν΄ ἀποτελέσουν τή βάση γιά γόνιμο διάλογο.
12.Λιαρρομάτη Δημ., Ἡ προστασία τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τούς κινδύνους καταχρήσεων τῆς
ἰατρικῆς καί γενετικῆς τεχνολογίας, περ. «Ἀκτῖνες», Ἀπρίλιος 1998, σ.111-119.
Στό πρῶτο μέρος τοῦ ἄρθρου γίνεται μία συνοπτική ἀλλά συγχρόνως ἐπιστημονική
ἀναφορά στίς ἐφαρμογές τῆς γενετικῆς τεχνολογίας στόν ἄνθρωπο. Ἀναλυτικά
ἀναφέρεται στήν ἐξέταση τοῦ ἀνθρωπίνου γονιδιώματος, στήν γονιδιακή θεραπείατῶν σωματικῶν καί τῶν γεννητικῶν κυττάρων καί σέ ἄλλες γενετικές ἐπεμβάσεις πού
δέν ἔχουν θεραπευτικούς σκοπούς (κλωνοποίηση, δημιουργία ὑβριδίων καί χιμαιρῶν,
προεπιλογή φύλου παιδιοῦ). Στό δεύτερο μέρος τοῦ ἄρθρου μέσα ἀπό μία
κοινωνικοηθική ἐπισκόπηση γίνεται φανερή ἡ εὐθύνη τοῦ Κοινοβουλίου καί τῆς
νομοθεσίας σέ μία δημοκρατική κοινωνία γιά τήν προάσπιση τῶν θεμελιωδῶν
δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου. Ἔμφαση δίνεται στό Ἐλβετικό Σύνταγμα μέ τό νέο
ἄρθρο 24 Novies πού ἐκφράζει κατά τόν καλύτερο τρόπο τίς χριστιανικές ἀντιλήψεις
γιά τήν ἱερότητα τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς, τήν ἀξιοπρέπεια τοῦ ἀνθρώπου, τό σεβασμό
τῆς προσωπικότητάς του, τήν ἀξιοπρέπεια τοῦ θεσμοῦ τῆς οἰκογένειας ἀλλά καί τήν
«ἀξιοπρέπεια τῆς δημιουργίας» πού περιλαμβάνει ὅλα ἐκεῖνα τά μέτρα πού εἶναι
ἀναγκαῖο νά λάβει ἡ Πολιτεία γιά τήν προστασία τῶν ἀξιῶν αὐτῶν ἀπό τούς
κινδύνους καταχρήσεων συγχρόνων βιοϊατρικῶν ἐξελίξεων.
13. Μαντζαρίδη Γεωργίου, Θεολογική θεώρηση τῆς ὑποβοηθούμενης ἀναπαραγωγῆς,
Ἐπιστημονική Ἐπετηρίδα Θεολογικῆς Σχολῆς ΑΠΘ, Τόμος 10, Θεσ/κη 2000, σ. 93-111.
Ἡ ὑποβοηθούμενη ἀναπαραγωγή τοῦ ἀνθρώπου δέν εἶναι κάποια ἁπλή
ἀναπαραγωγική πράξη ἀλλά καινοφανής παρέμβαση στή δημιουργία. Γι αὐτό
ἀπαιτεῖται ἀνάλογος σεβασμός στίς παρεμβάσεις πού πραγματοποιοῦνται ὄχι μόνο
στόν ἄνθρωπο ἀλλά καί σέ ὁλόκληρο τόν ζωϊκό καί τόν φυτικό κόσμο καθώς ἔχουν
σοβαρές ἐπιπτώσεις στόν ἄνθρωπο καί σέ ὁλόκληρο τό οἰκοσύστημα. Σκοπός τοῦ
κειμένου νά προβεῖ σέ ὁρισμένες ἐπισημάνσεις μέσα στό πλαίσιο ἑνός γενικότερου
ὀρθόδοξου θεολογικοῦ προβληματισμοῦ.
14. Μαραγκού Γεωργίου , Τό πνευματικό ἱστορικό τοῦ ἀσθενοῦς στήν ἰατρική πράξη, περ.
Ἀκτῖνες, Μάιος 2001, σ. 150-151.
Ἡ θρησκευτικότης ἐπηρεάζει σημαντικά τίς ἀποφάσεις καί τίς προσεγγίσεις τίς
ὁποῖες οἱ ἀσθενεῖς λαμβάνουν σέ θέματα ζωῆς ἤ θανάτου· ἄπτεται τοῦ ἐσώτερου,
προσωπικοῦ ἱστορικοῦ τοῦ ἀσθενοῦς καί ἡ ἰατρική δεοντολογία πρέπει νά τό λαμβάνει
σοβαρά ὑπ' ὄψη (δωρεά ὀργάνων, εὐθανασία, χρήση ὑψηλῆς τεχνολογίας).
15. Μηλίγκου Μιχ., Μπροστά στή σύγχρονη βιοϊατρική, περ. «Ἀκτῖνες», Μάιος 1997, σ.
137-142.
Κανείς δέν μπορεῖ νά ἀρνηθεῖ τίς τεράστιες προσφορές τῆς ἐπιστήμης πρός τόν
ἄνθρωπο. Ὁ γιατρός ἀνέκαθεν θεωρήθηκε ἀπό τήν κοινωνία πρόσωπο σοβαρό καί
ὑπεύθυνο, μέ προορισμό νά ἰσορροπεῖ τήν ἀτομική ἀπαίτηση μέ τήν κοινωνική
βούληση προσδιορίζοντας σέ κάθε περίσταση τό ἐπιβεβλημένο καί τό ἀποδοκιμαστέο,
τό ρεαλιστικά ἀναγκαῖο καί τό ἰδεῶδες θεωρητικά, τό βλαπτικό καί τό ὠφέλιμο, τό
ἠθικό καί τό φαῦλο. Ὑπάρχει μία διαταραχή στή «φυσιολογία» τῆς συνειδήσεως τῶν
ἐργατῶν τῆς Βιοΐατρικῆς. Ἡ Ἰατρική πού ἐμποτίζεται ἀπό ἀκατάλυτες ἠθικές ἀρχές,
πού αἰσθάνεται ὅτι ὑπηρετεῖ τόν ἄνθρωπο «ὡς ἐάν ὑπηρετεῖ τόν Θεόν» εἶναι πάντοτε
ἡ ἐπιστήμη πού σέβεται τά ἀνθρώπινα δικαιώματα, διατηρώντας τα μέσα στήν ἠθική
καί κοινωνική τους διάσταση.
16. Μηλίγκου Μιχ., Ὃταν οἱ γιατροί στοχάζονται,  περ. «Ἀκτῖνες», Φεβρ. 2001, σ. 41-49.
Τόν 21ο αἰώνα συνοδεύει ἡ περιλάλητη «παγκοσμιοποίηση» τῆς λογικῆς τοῦ
ἀνταγωνισμοῦ, τοῦ ἐμπορικοῦ πνεύματος, τῆς ἠλεκτρονικῆς κουλτούρας, τῆς
ρομποτικοποιήσεως τοῦ ἀνθρωπίνου πλάσματος. Μπροστά στά φαινόμενα αὐτά ἡ
ἰατρική κοινότητα ἔχει λόγο, ὀφείλει μία προστασία καί ἀνάδειξη τῆς ἀνθρώπινης
ἀξίας καί τῆς μοναδικότητάς της˙ καλεῖται νά δείχνει «πρός πᾶσαν κατεύθυνσιν» ὅτι
κίνητρο τῶν δραστηριοτήτων καί τοῦ ἰδεώδους τῆς παγκοσμιοποιήσεως πρέπει νά
εἶναι ἡ ἀγάπη γιά τόν ἄνθρωπο, ἡ ἀγάπη πού ἑδράζεται στήν χριστιανική πίστη.17. Μιχ. Μηλίγκος, Ἡ ἰατρική τῆς προσωπικότητος στήν Ἑλλάδα, περ. Ἀκτῖνες, Ὀκτώβριος
2001, σ.242-247.
Ὅ,τι προκύπτει, σήμερα, ὡς μελέτη καί ἐφαρμογή τοῦ κλάδου τῆς Βιοηθικῆς, εἶναι ὁ
ἀπόηχος μιᾶς Ἱπποκρατικο - Χριστιανικῆς ἰατρικῆς, τῆς "Ἰατρικῆς τῆς
προσωπικότητας" τῆς ὁποίας ἐμπνευστής ὑπῆρξε ὁ Ἐλβετός ἰατρός παθολόγος Paul
Tournier μέ πολλούς ὑποστηρικτές καί στήν Ἑλλάδα (Χαροκόπος, Ἀσπιώτης,
Γερουλᾶνος, Δάϊκος) καί πού στόν κεντρικό της ἄξονα κυριαρχεῖται ἀπό τό προσεκτικό
"ψυχάκουσμα" τοῦ ἀσθενοῦς, τήν ἰατρική πού συμπάσχει μέ τόν ἄρρωστο, τήν ἰατρική
πού δέν ἀγνοεῖ τήν θρησκευτική πίστη, τήν ἰατρική πού φωτίζεται ἀπό τό Θεό.
18. ΝΙΚΟΛΑÏΔΗ Ἀπ., Ηθική καί Ἰατρική, ἀπό τά Θέματα Χριστιανικῆς ἠθικῆς, τεῦχος Α´,
Ἀθήνα 1994, σ. 120-136.
Οἱ κλασικές ἀρχές τῆς ἠθικῆς δέν ἔχουν χάσει τό νόημά τους, ἀλλά ἀποτελοῦν τά
σπουδαιότερα ὄργανα τῆς πολυποίκιλης ἠθικῆς διάγνωσης κατά τήν ὁποία «ἡ εἰκόνα
ἀξιῶν τοῦ ἀρρώστου εἶναι ἐξίσου σπουδαία μέ τήν ἀξία τοῦ αἵματός του». Ἡ γνώση
τοῦ τί εἶναι ἰατρικά ἠθικό καί τί ἀνήθικο δέν σημαίνει ὅτι στήν κατάλληλη στιγμή θ΄
ἀντιστοιχεῖ ἡ πράξη πρός τή γνώση. Μέσα ἀπό μία συγκεκριμένη τοποθέτηση καί
θεολογική θεώρηση τῆς ἄμβλωσης καί τῆς τεχνητῆς γονιμοποίησης, ὁ γράφων
καταλήγει ὅτι σκοπός τῆς χριστιανικῆς ἠθικῆς δέν εἶναι νά ἐκδίδει συναινετικές ἤ
ἀπαγορευτικές συνταγές γιά κάθε σοβαρό πρόβλημα ἀλλά νά γνωστοποιεῖ τίς
βασικές ἀρχές τῆς ὀρθόδοξης πίστης καί ἤθους, νά ἐνημερώνει γιά τίς τυχόν τραγικές
συνέπειες πού μπορεῖ νά ἔχει ἡ συγκατάθεση τῶν πιστῶν καί ν΄ ἀγκαλιάζει γιά νά
θεραπεύσει τόν κάθε πιστό πού ἀντιμετωπίζει πρόβλημα ἐξαιτίας τῆς ἐπιλογῆς του.
19. Παπαδέρου Ἀλεξ., Μικροδιακονία καί μακροδιακονία, Εἰσήγηση στό Συνέδριο
«Φιλανθρωπία 2000», περ. Διάλογοι Καταλλαγῆς, ἀρ. φ. 59, Ὀκτώβριος - Νοέμβριος -
Δεκέμβριος 2000.
Στά πλαίσια τοῦ Συνεδρίου τέθηκαν ἐρωτήσεις ὅπως ποιά εἶναι ἡ μέριμνα τῆς
Ἐκκλησίας γιά τήν προστασία τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς καί πόσο τήν ἀπασχολοῦν ὅπως
καί τίς Θεολογικές Σχολές θέματα Βιοηθικῆς καί πάντα βέβαια ὑπό τό πρῖσμα τῶν
δύο τεχνικῶν ὅρων : μικροδιακονία καί μακροδιακονία.
20. Πάσχος Ἀπόστολος, Ἡ Ἰατρική τοῦ Μεγάλου Βασιλείου εἰς τό διαρκές παρόν, περ.
Ἀκτῖνες, Μάρτιος 2001, σ. 90-93.
Μιά γενική ἀναφορά στήν ἰατρική παιδεία καί ἀγωγή τοῦ Μεγάλου Βασιλείου πού εἶναι
πλήρης, βαθειά ἀνθρώπινη καί ψυχοσωματική, καλύπτει ὅλες τίς εἰδικότητες τοῦ 4ου
μ.Χ αἰώνα, ἐκπλήσσει τόν σύγχρονο ἐξειδικευόμενο ἰατρό καί τήν κάνει ν΄ ἀνήκει στό
διαρκές παρόν.
21. Παρασκευαϊδη Χριστοδούλου, Μητροπολίτου Δημητριάδος, νῦν Ἀρχιεπισκόπου
Ἀθηνῶν, Εὐγονική : ἠθικοί προβληματισμοί καί προοπτικές (ὁμιλία πρός ἰατρούς),
Ἀθήνα   1997,   32  σ.  Βλ. ᾿ἐφ. Ἐκκλησιαστική Ἀλήθεια, 1-1-98.
Ἡ ὁμιλία τῆς 17-10-1997 ἀναφέρεται στήν περιγραφή τῆς ἔννοιας τῆς εὐγονικῆς, στήν
ἐξελικτική της πορεία καθώς καί στίς παρεμβάσεις της στή φύση, τελειώνοντας μέ τήν
εὐχή νά τεθοῦν ρυθμιστικοί κανόνες πού θ΄ ἀποτρέπουν τή χρησιμοποίηση
ἐπιστημονικῶν δυνατοτήτων της γιά σκοπούς πού ὑπερβαίνουν τά ἀποδεκτά ὅρια
ἐπέμβασης ἐπί τῆς ζωῆς.
22. Σταυροπούλου Α.Μ., Τό προγαμιαῖον πιστοποιητικόν Ὑγείας : ἡ ἄποψις τῆς
Ἐκκλησίας, Εἰσήγηση στη συζήτηση στρογγυλῆς τραπέζης τοῦ Ἑλληνογερμανικοῦ
Ἰατρικοῦ  Συνδέσμου,  29-10-1975,  στήν αἴθουσα διαλέξεων τοῦ Ἰνστιτούτου τοῦ Γκαῖτε.Ἡ Ἐκκλησία θά πρέπει νά τονίσει τό πολυδιάστατον τῆς ὑγείας τοῦ γάμου καί τῆς
οἰκογενείας. Εἶναι πάρα πολλοί οἱ παράγοντες πού συντελοῦν στή συγκρότηση μιᾶς
ὑγιοῦς οἰκογενείας. Οἱ βιολογικές–κληρονομικές προϋποθέσεις χαράσσουν πολλές
φορές ἀνεπανόρθωτα τήν πορεία ἑνός ἀτόμου. Γι αὐτό πρέπει ὁπωσδήποτε ν΄
ἀνιχνευθοῦν τέτοιοι νοσογόνοι παράγοντες˙ συγχρόνως καί ὅλοι ἐκεῖνοι οἱ
παράγοντες πού καθιστοῦν δυνατή τήν «ὁμόνοια ψυχῶν καί σωμάτων» καί συντελοῦν
στήν ἁρμονική ἀνάπτυξη τοῦ οἰκογενειακοῦ περιβάλλοντος.
23. Σταυροπούλου Α.Μ, Ἠθική Συμβουλευτική προσέγγιση στίς σύγχρονες τεχνικές
ἀναπαραγωγῆς τοῦ ἀνθρώπου, ἀπό τόν χαριστήριο πρός τιμή τοῦ Ἀρχιεπισκόπου
Ἀλβανίας Ἀναστασίου Γιαννουλάτου τόμο «Πορευθέντες», ἐκδ. Ἁρμός, Ἀθήνα 1997, σ.
329-339.
Οἱ ἐξελίξεις στίς σύγχρονες τεχνικές ἀναπαραγωγῆς τοῦ ἀνθρώπου δέν εἶναι ἄμοιρες
ἠθικῶν προβληματισμῶν πού συνδέονται μέ ὑπαρκτούς ἤ ἐνδεχομένους κινδύνους,
τωρινούς ἤ μελλοντικούς γιά τά παιδιά πού θά γεννηθοῦν, μέ τυχόν κατακερματισμό
τῆς ἀνθρώπινης σεξουαλικότητας καί γονιμότητας καί μέ προσβολή θεμελιωδῶν
θεολογικῶν ἀντιλήψεων γιά τόν ἄνθρωπο.
24. Σταυρουπούλου Α.Μ, Βιοτεχνολογία : Ἦθος, τέχνη καί τεχνική, ὁμιλία στόν Β
΄κύκλο τῶν Εἰδικῶν Μορφωτικῶν ἐκδηλώσεων τοῦ Ἐθνικοῦ Ἱδρύματος Ἐρευνῶν Ἡ ἄλλη
πλευρά τῆς βιοτεχνολογίας, Ἀθήνα 24-2-1998. Δημοσιεύτηκε στήν ὁμώνυμη ἔκδοση τοῦ
Ε.Ι.Ε., Ἀθήνα 1998, σ. 31-40.
Τό ἦθος θά εἶναι τό στοιχεῖο ἐκεῖνο πού θά ὁδηγεῖ τήν τεχνική νά ἐφαρμόζεται ὡς
τεχνολογία καί βιοτεχνολογία (ὡς πρακτική ἐφαρμογή) ἀλλά μέ τέχνη καί ἐπιστήμη,
προϋποθέτοντας τήν εἰκόνα πού ἔχουμε γιά τόν ἄνθρωπο καί τόν κόσμο τήν ὁποία
πολλές φορές λησμονοῦμε. Αὐτό ὅμως πού πρέπει ν΄ ἀποσαφηνιστεῖ εἶναι ποιά θά
εἶναι τά κριτήρια μέ τά ὁποῖα ὁ «ἠθικός ἐπιστήμονας» ἀλλά καί ὅλοι ἐμεῖς θ΄
ἀντιμετωπίσουμε τίς παλαιές αὐτές ἀνάγκες καί ἐπιθυμίες τοῦ ἀνθρώπου (πρόβλημα
τεκνογονίας) μέ τίς νέες μορφές ἐπιλύσεων πού προτείνει ἡ σύγχρονη
πραγματικότητα.
25. Σταυροπούλου Α.Μ, Ἠθικοί προβληματισμοί στήν ἀναπαραγωγή τοῦ ἀνθρώπου.
Θεολογική προσέγγιση, Εἰσήγηση στό Διεθνές Συνέδριο τοῦ Κέντρου Βιοηθικῆς τοῦ
Καθολικοῦ Πανεπιστημίου del Sacro Cuore τῆς Ρώμης μέ θέμα «Βιοηθική καί Θρησκεῖες :
ἡ ὀρθόδοξη ἄποψη», Ρώμη 15-17/2/1996, 6 σ. Δημοσιεύτηκε στό περ. Σύναξη, τεῦχ. 68,
Δεκέμβριος - Νοέμβριος 1998, σ. 47-52.
Οἱ βιολογικές καί ἰατρικές ἐπιστῆμες προτείνουν ὁρισμένες λύσεις πρός τήν ὑπέρβαση
τῶν ἀναπαραγωγικῶν δυσκολιῶν πού γεννοῦν πλῆθος ἠθικῶν διλημμάτων. Ἀκόμα
καί μέ τήν ἵδρυση κέντρων βιοϊατρικῆς ἠθικῆς ὁ δρόμος θά εἶναι μακρύς ἕως ὅτου
καταλήξουν οἱ διάφορες ἐπιστῆμες, κατόπιν διεπιστημονικοῦ διαλόγου σέ
συγκεκριμένα συμπεράσματα καί λύσεις κοινῆς ἀποδοχῆς. Ἀκόμα καί ἄν ἐκπρόσωποι
τοῦ κλήρου καί τῆς θεολογικῆς ἐπιστήμης μετέχουν σέ τέτοιες ἐπιτροπές κατόπιν
εἰδικῆς προετοιμασίας εἶναι δύσκολο νά ὑποστηρίξουν καί νά ἐπιβάλουν τίς ἀπόψεις
τους. Ἴσως οἱ τελευταῖοι ἐμφανιστοῦν ὡς σύμβολα μιᾶς «διαφορετικῆς
πραγματικότητας» μ΄ ἕναν προφητικό λόγο γιά τό μέλλον.
26. Σταυροπούλου Α.Μ, Γενετική πρόβλεψη. Δυνατότηττες καί προβλήματα.
Θεολογική  διάσταση τοῦ θέματος, ἀνάτυπο ἀπό περ. «Ἰατρική», τ. 30, τεῦχ. 2, σ. 70-75.
Ὁ ἄνθρωπος εἶναι δυνατόν ἐν τῇ ἐλευθερίᾳ του ν΄ ἀρνεῖται ἤ νά δέχεται τήν
τεκνογονία. Ἡ Ἐκκλησία ὀφείλει νά ὑπενθυμίζει ὅτι ἡ ζωή ἀνήκει μόνο στό Θεό διότι
«αὐτός εἶναι ἡ ζωή» ἀλλά συγχρόνως μέσα ἀπό τό ἔλεος καί τή φιλανθρωπία της νάδέχεται μέ ἀγάπη αὐτούς πού μέ συντριβή καί μετάνοια θελήσουν νά καταλλαγοῦν
μέ τό Θεό.
27. Σταυροπούλου Α.Μ, Βιοτεχνολογία καί Βιοηθική, περ. «Ἐφημέριος» 15-10-1998,σ.
280-281, καί 15-11-1998, σ. 296-298.
Ἡ ἀνάγκη γιά ὑπεύθυνη ἀντιμετώπιση τῶν ζητημάτων τά ὁποῖα ἔχουν προκύψει μετά
τίς διαπιστώσεις τῶν ἐπιτευγμάτων τῆς Βιοτεχνολογίας μέ τήν ἐξέλιξη τῆς γενετικῆς
μηχανικῆς ὁδήγησε  καί τήν Ἑλλάδα στή σύσταση Ἐπιτροπῶν Βιοηθικῆς (Ὑπουργεῖο
Ἀνάπτυξης, Ὑπουργεῖο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας καί Δημοσίων ἔργων, Ὑπουργεῖο
Ὑγείας και Πρόνοιας, Ἐθνική Ἐπιτροπή Βιοηθικῆς πού θά καλύψει μαζί μέ τήν
Ἐθνική Ἐπιτροπή γιά τά δικαιώματα τοῦ ἀνθρώπου ὅλες τίς προηγούμενες, Ἐκκλησία
τῆς Ἑλλάδος) πού σάν εὐθύνη τους θά ἔχουν ν΄ ἀντανακλοῦν ἕνα ὁρισμένο ἦθος καί
μία στάση σεβασμοῦ τῆς ζωῆς σέ ὁποιοδήποτε μορφή (συμπαντική).
28. Σταυροπούλου Α.Μ. , Τό ἀλφαβητάρι τῆς ζωῆς, περ. Εὐθύνη, τ. 344, Αὔγουστος
2000, σ. 416.
Ἡ ἀποκωδικοποίηση τοῦ 90% τῶν γραμμάτων τοῦ κώδικα τοῦ DNA θά ὁδηγήσει σέ μία
γνώση πού θά ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα τήν καλύτερη ἐντόπιση τῶν λειτουργικῶν
δυνατοτήτων καί δυσκολιῶν προωθώντας λύσεις καί θεραπεῖες στό μέλλον. Ἀρκεῖ ὁ
ἄνθρωπος νά μή σταθεῖ αὐτόνομα καί ἐξουσιαστικά ἀλλά μέ διάθεση διακονίας καί
σωστῆς σχέσης πρός κάτι πού δέν ἔχει τήν ἀφετηρία στόν ἴδιο τόν ἐπιστήμονα˙
προϋπάρχει, κι ὅσο κι ἄν μπορεῖ νά δεχτεῖ παρεμβάσεις καί ἐπεμβάσεις ἔχει τούς
δικούς του κανόνες πού ἡ μελέτη του μᾶς τούς ἀποκαλύπτει καί ἀπαιτεῖ τόν σεβασμό
τους.
29. Σταυροπούλου Α.Μ, Μία θεολογική ἀνάγνωση τῆς βιολογικῆς «ἐπανάστασης»,
περ. Ἐφημέριος, Ἀπρίλιος 2001, σ. 12-16.
Ἡ ἀποκωδικοποίηση τοῦ ἀνθρωπίνου γονιδιώματος θά ἐπιτρέψει τήν ὀρθή ἀντίληψη
τῶν μηνυμάτων, τήν διαπίστωση τῶν ὁδηγιῶν χρήσης γιά τήν καλή λειτουργία ἤ τή
δυνατότητα ἐπαναφορᾶς ἐπί τό ὀρθόν. Μπορεῖ ν΄ ἀποτελέσει κοινή ἀρχέγονη γλώσσα
καί ἀφορμή κλιμακώσεως, προσεγγίσεως καί ὄχι ἀπομακρύνσεως τῶν δύο
συμβαλλομένων μερῶν, Θεοῦ καί ἀνθρώπου, ἀνθρώπου καί Θεοῦ, μέ σκοπό τήν
ἐπίτευξη καλυτέρων λύσεων καί ἀποφυγή ἀρνητικῶν ἐπιπτώσεων, δυσκολιῶν καί
τελικά κινδύνων πού ἐγκυμονοῦνται ἀπό αὐτόνομες καί ἐξουσιαστικές διαδικασίες
διαχείρισης τῆς γνώσης.
30. Στρατή Κλεοπάτρα, Οἱ ρίζες μιᾶς ὀρθόδοξης Βιοηθικῆς, φροντιστηριακή ἐργασία 12
σ.
Μέσα ἀπό μία συνοπτική ἱστορική ἀναδρομή τῆς γενετικῆς ἐπιστήμης, τῶν
δυνατοτήτων της, ὅπως καί τῶν ἠθικῶν διλημμάτων πού προκύπτουν, ἡ γράφουσα
ἀποφαίνεται ὅτι ὁ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νά ἐνημερώνει τούς πιστούς της γιά τίς
νέες τεχνικές καί γιά τά ἐπιτεύγματα τῆς γενετικῆς, ν΄ ἀναλύει τίς συνέπειές τους καί
μετά ν΄ ἀφήνει τόν πιστό ἐλεύθερο ν΄ ἀποφασίζει. Φτάνει ὁ πιστός μέ τή βοήθεια τῆς
Ἐκκλησίας νά ἔχει μία ξεκάθαρη θεώρηση τοῦ προβλήματος.
31. Χριστοδούλου, Μακ. Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος, Βασικά σημεῖα
ἠθικῆς ἰατρικῆς δεοντολογίας, Ὁμιλία κατά τήν ἐπιστημονική Ἡμερίδα «Στοματολογία
2001», 17-2-2001, ἀπό Internet (ecclesia).
Ἡ Ἠθική εἶναι κάτι περισσότερο ἀπό κανόνες καί κώδικες. Εἶναι στάση ζωῆς, τρόπος
ζωῆς, κριτήριο γιά ὀρθή κάθε φορά τοποθέτηση ἐπικαίρων προβλημάτων τοῦ καθ΄
ἡμέραν βίου. Τό Εὐαγγέλιο προσφέρει τέτοια αὐθεντικά καί ἀντικειμενικά κριτήρια. Γιαὐτό ἄν κανείς θέλει νά εἶναι ἠθικός, μέ τή χριστιανική ἔννοια τοῦ ὅρου, δέν μπορεῖ
παρά ν΄ ἀφήσει τό Εὐαγγέλιο νά ἐπηρεάσει ὅλο του τό εἶναι, σκέψη, βούληση, νόηση,
διανοήματα καί διαβήματα.
32. Γονίδια καί περιβάλλον, Γεγονός καί σχόλιο, ἐφημ. Ἐκκλ. Παρέμβαση, τ.76, Μάιος 2002.
Σύμφωνα μέ τά πορίσματα τῶν Ἔρικ Κέβερν καί Ἀζίμ Σουζάνι τοῦ Πανεπιστημίου
τοῦ Κέιμπριτζ τά γονίδια πού κληρονομεῖ κάθε παιδί ἀπό τή μητέρα του παίζουν
ἀποφασιστικό ρόλο στήν ἀνάπτυξη τοῦ τμήματος τοῦ ἐγκεφάλου πού ἔχει ἄμεση
σχέση μέ τόν τρόπο σκέψης καί τήν εὐφυΐα. Ἀντίθετα τά γονίδια πού κληρονομεῖ ἀπό
τόν πατέρα του παίζουν μεγαλύτερο ρόλο στήν διαμόρφωση τῆς προσωπικότητας κι
ἔχουν μεγαλύτερη σχέση μέ τά αἰσθήματα καί τά πρωτόγονα ἔνστικτα. Ὡς σχόλιο
τῶν πορισμάτων μπορεῖ ν' ἀποτελέσει τό γεγονός ὅτι ὁ ἄνθρωπος ὅταν ὡριμάζει
πνευματικά - μέ παραδείγματα τούς ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας - τότε θεραπεύονται
τά πρωτόγονα ἔνστικτα ὄχι μόνο ἀπό τό ἰσορροπημένο περιβάλλον ἀλλά καί ἀπό τήν
ἐνέργεια τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ καί γίνεται εὐεργετικός στήν κοινωνία.
33. 30/3-1/4 Κρήτη 2020: Κρήτη 2020: Ὑγεία. Σημερινή πραγματικότητα καί προοπτικές, περ.
Διάλογοι καταλλαγῆς, Ἰαν. - Φεβρ. - Μάρ. 2001.
Στό πλαίσιο τοῦ προγράμματος τῆς Κρήτης 2020 ἡ Ὀρθόδοξος Ἀκαδημία Κρήτης ἔθεσε
στό ἐπίκεντρο τοῦ ἐνδιαφέροντός της γιά τό ἔτος 2000 τό θέμα τῆς ΥΓΕΙΑΣ. Πρός
τοῦτο συγκάλεσε δύο Ἡμερίδες καί τό παρόν συνέδριο. Γιά τό θέμα τῆς Βιοηθικῆς
ἔγινε πρόταση, μέ εἰσηγητή τόν Γεν. Διευθυντή τῆς ΟΑΚ κ. Ἀλεξ. Παπαδερό, ἱδρύσεως
Ἰνστιτούτου Βιοηθικῆς ὅπου σέ συνεργασία μέ τούς ἁρμόδιους ἐκκλησιαστικούς καί
ἐπιστημονικούς φορεῖς θά ἐντατικοποιήσει τό διάλογο ἐπί βιοηθικῶν ζητημάτων σέ
ἑλληνικό καί διεθνές ἐπίπεδο.
34. Παντερή Μανώλη, Ἀφιέρωμα : ἡ ἑλληνική οἰκογένεια στό σήμερα, περ. Παρεμβολή,
Ἰουλ.-Αὐγ.-Σεπτ. 2001.
Οἱ σημερινές πραγματικά ἀξιοθαύμαστες δυνατότητες τῆς ἰατρικῆς καί τῆς
βιολογίας στίς μεθόδους ἀνθρώπινης ἀναπαραγωγῆς ἔρχονται νά φανερώσουν ὅλη
τή νοσηρότητα τῶν κινήτρων τῶν "στοργικῶν γονέων" καί νά καταστήσουν τό μέλλον
τοῦ ἀνθρώπινου εἴδους ἐφιαλτικό. Στό μέλλον ἐνδέχεται ἡ οἰκογένεια νά εἶναι κάτι
διαφορετικό, κοινωνικά ἀπροσδιόριστο, ἕνα super market ψυχῶν καί τῶν μεταξύ τους
σχέσεων μέ θύμα πάντα αὐτόν πού γεννιέται χωρίς τή συναίνεση καί τή γνώμη του.
Μιά μόνη λύση μένει σέ ὅσους διατηροῦν νηφαλιότητα μέσα στό μεθύσι τῶν
ἐξελίξεων : ἀντίσταση.  
35. Τό τριμηνιαῖο περιοδικό ποικίλης ὕλης "Ἴνδικτος", τ. 14, Ἰούνιος 2001 φιλοξενεῖ στίς
σελίδες του ἄρθρα - μελέτες καθηγητῶν Πανεπιστημίου, Ἐπιστημόνων καί Ἐρευνητῶν
ἀναφορικά μέ τήν Βιοτεχνολογία καί τήν Βιοηθική. Εἰδικότερα :
1) Γεωργίου Ι. Μαντζαρίδη, Βιοηθική -Ἡ ἠθική τῆς παγκοσμιοποιήσεως, σ. 23-33.
2) Σταμάτη Ἀλαχιώτη , Ἡ βιοηθική κρίση, σ. 35-43.
3) Γεωργίου Κουμάντου, Βιολογία καί Δίκαιο, σ. 44-51.
4) Ἀντώνη Τρακατέλλη, Βιοηθική : Πυξίδα διαχείρισης τῆς Γενετικῆς Τεχνολογίας,
σ.52-62.
5) Ἰωάννου Ζηζιούλα, Τό πρόσωπο καί οἱ γενετικές παρεμβάσεις, σ. 63-72.
6)Τάσου Κουράκη, Ἡ σχέση τῆς νέας γενετικῆς μέ τήν ἀρχαία τραγωδία, σ. 73-84.
7) Δημήτρη Παπαϊωάννου, Ὁ κλωνισμός καί οἱ δυστυχίες του, σ. 85-88.
8) Ἰωάννη Σ. Πέτρου, Γενετική Μηχανική καί κοινωνία, σ. 89-114.
9)Γιώργου Τσιακάλου, Χρήση ἐπιτευγμάτων τῆς βιολογίας καί κοινωνικές ἀξίες, σ.
115-122.10)John Breck (μτφρ. Τάσου Ζαννῆ), Τό ἐρώτημα τῆς "ἀρχῆς τῆς ζωῆς" καί ἡ
Τεκνογονία, σ. 123-144.
11) Ἔφη Κουνουγέρη - Μανωλεδάκη : Τό δίκαιο ὡς ἐργαλεῖο κοινωνικοῦ ἐλέγχου τῆς
ὑποβοηθούμενης ἀναπαραγωγῆς, σ. 145-154.
12) Ἀνέστη Κεσελόπουλου, Προσεγγίζοντας τίς μεταμοσχεύσεις, σ. 155-161.
13) Δημητρίου Ματθόπουλου, Ἄνθρωπος καί περιβάλλον. Φιλοσοφική καί ἠθική
διάσταση, σ. 162-170.
14) Ἀθανασίου Τσαυτάρη, Οἱ ἐξελίξεις στή Βιοτεχνολογία καί οἱ προοπτικές τῶν
ἐφαρμογῶν της, σ. 171-185.
15) Ἀνδρέα Ντούλη, Βιοτεχνολογία, σ. 186-191.
16) Φιλήμονος Παιονίδη, Ἡ ἠθική εὐθύνη τοῦ ἐπιστήμονα γιά τή χρήση τοῦ ἔργου
του, σ. 192-204
17) Σταύρου Γιαγκάζογλου, Ἡ εὐθανασία καί τό ἀνθρώπινο πρόσωπο, σ. 205-230.
36. Τό μηνιαῖο περιοδικό "Ἀκτῖνες" στό τεῦχος Ὀκτωβρίου 2003, ἀρ. 644, φιλοξενεῖ στίς
σελίδες του τίς εἰσηγήσεις καί διαλέξεις πού παρουσιάστηκαν στά πλαίσια τῆς 5ης
Ἰατρικῆς Ἡμερίδας μέ θέμα "Ἰατρική καί Ἠθική" πού διοργάνωσε ἡ Χριστιανική Ἕνωση
Ἐπιστημόνων στίς 12 Ἀπριλίου 2003. Εἰδικότερα :
1) Μηλίγκου Μιχαήλ, Ἰατρική φιλοσοφοῦσα, σ. 251-255.
2) Ἀβραμίδη Ἀθανασίου, Ἡ ἠθική στήν Ἰατρική ἔρευνα καί στίς ἐφαρμογές της, σ.
256-259.
3) Μαραγκοῦ Γεωργίου, Νοσοκομειακή Ἰατρική καί Ἠθική, σ.260-264.
4) Κέκη Βασιλείου, Ἰατρική :Λειτούργημα - Ἀποστολή, σ.265-268.
5) Δαΐκου Γεωργίου, Ἡ Ἰατρική Παιδεία στόν 21ο αἰώνα καί οἱ ἠθικές ἀξίες, σ.269-273.
6) Γεωργιάδη Ἀποστόλου, Νομικά καί ἠθικά προβλήματα πού προκύπτουν ἀπό τόν
πρόσφατο νόμο γιά τήν ἰατρική ὑποβοήθηση τῆς ἀνθρώπινης ἀναπαραγωγῆς, σ.274-
280.

Β. Δημοσιογραφικά Πληροφοριακά - Ενημερωτικά Άρθρα

1. Βαμβάνη Θωμᾶ (πρωτοπρεσβυτέρου), Τό γονιδίωμα καί ἡ παράδοση, ἐφ.
Ἐκκλησιαστική παρέμβαση, ἔτος Στ, τ. 61, Φεβρουάριος 2001 σ. 1,12.
Ἡ χαρτογράφηση τοῦ γονιδιώματος ἔδειξε ἀπό τήν μιά μεριά τήν μεγάλη σημασία τῆς
ἐλευθερίας τοῦ προσώπου καί ἀπό τήν ἄλλη τόν καθοριστικό ρόλο τῆς παράδοσης. Ὅλοι
οἱ ἄνθρωποι εἴμαστε γενετικά ἴδιοι ὅμως ὑπάρχουν τεράστιες διαφορές στήν ἐξέλιξη καί
τήν πρόοδο τῶν ἀνθρώπων καί τῶν κοινωνιῶν.
2. Γεράσιμου Στυλιανοῦ, Βιβλιοκριτική στήν διδακτορική διατριβή τοῦ κ. Βασιλείου
Φανάρα μέ θέμα «Ὑποβοηθούμενη ἀναπαραγωγή˙ ἠθικοκοινωνική προσέγγιση», ἐφημ.
«Ἐκκλησιαστική παρέμβαση», Ἰανουάριος 2001.
«Ἡ ὑποβοηθούμενη ἀναπαραγωγή εἶναι μία καινοτομία πού μεταφέρει τήν γέννηση
τοῦ ἀνθρώπου σέ ἐπίπεδο τεχνικό καί λογικό. Ἡ ὀρθόδοξη Θεολογία ἔχει ἀνάγκη καί
πρέπει νά ἐξετάσει αὐτά τά θέματα τῆς γενετικῆς. Εἶναι μέσα στά πλαίσια τῶν
δυνατοτήτων της χωρίς νά παραθεωρεῖται ἡ πίστη στήν παντοδυναμία τοῦ Θεοῦ».
3. ΝΑΝΟΥΡΗ Δημήτρη, Θεολόγοι : Βιοηθική ἀντί βιοτεχνολογίας, ἐφ. Ἐλευθεροτυπία, 2-7-
2000.
Οἱ θεολόγοι παρακολουθοῦν μέ ἐπιφύλαξη τήν πρόοδο τῆς ἐπιστημονικῆς ἔρευνας σέ
θέματα γενετικῶν χειρισμῶν. Ἡ χαρτογράφηση τοῦ DNA, οἱ καινοτομίες στήν
ἀνθρώπινη ἀναπαραγωγή ἤ ἡ παράταση τῆς ζωῆς δημιουργοῦν τεράστια ἠθικά
προβλήματα. Ἀπέναντι στήν ἐξέλιξη τῆς γενετικῆς μηχανικῆς προτάσσουν τή βιοηθική.
Διευκρινίσεις ἐπί τοῦ θέματος δόθηκαν ἀπό τόν καθηγητή τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς
Ἀθηνῶν κ. Α.Μ. Σταυρόπουλο.
4.ΦΑΝΑΡΑ Βασιλείου, Βιοηθικά προβλήματα. Ἀντιμετώπιση θεολογική ἤ δημοσιογραφική,
ἐφ. Ἐκκλησιαστική Ἀλήθεια, 1-11-1997, σ. 4.
Ἡ Ὀρθόδοξη Θεολογία ὀφείλει νά ἀσχολεῖται μέ τά καινοφανή βιοηθικά προβλήματα
γιατί δέν ἀπαιτεῖται μόνο ἡ γνώση τῶν νέων ἰατρικῶν ἀνακαλύψεων (εὐθανασία,
κλωνοποίηση, μεταμοσχεύσεις), τεχνικῶν καί μεθόδων ἀλλά καί ἡ βαθειά γνώση τῶν
θεολογικῶν ἐννοιῶν πού μέσα ἀπό τήν βιβλική καί πατερική θεολογία μποροῦν νά
διατυπωθοῦν ξεκάθαρες θέσεις πού ἀφοροῦν στά προβλήματα αὐτά.
5. Τό Συμβούλιο τῆς Εὐρώπης ἀποδέχθηκε τή συνθήκη γιά τή βιοηθική, περ. Δρώμενα,
Ἰανουάριος 1996, σ. 14.
Τριάντα πέντε χῶρες τοῦ Συμβουλίου τῆς Εὐρώπης -ἀνάμεσά τους καί ἡ Ἑλλάδα-
συμφώνησαν μέ τή Συνθήκη γιά τά δικαιώματα τοῦ ἀνθρώπου καί τή βιοϊατρική πού
προβλέπει τό ἀνθρώπινο σῶμα νά μή γίνεται πηγή κέρδους, τήν ἀπαγόρευση τῆς
ἐπέμβασης στά γονίδια παρά μόνο γιά λόγους προληπτικούς, διαγνωστικούς ἤ
θεραπευτικούς, τήν ἀπαγόρευση τροποποίησης μεταβλητῶν γενετικῶν χαρακτήρων
καί τήν ἀπαγόρευση τῆς ἐπιλογῆς τοῦ φύλου τοῦ ἐμβρύου ἐκτός καί ἄν προκειται γιά
προληπτικούς λόγους. Τρεῖς χῶρες ἀπουσίαζαν: Γερμανία, Πολωνία, Βέλγιο. 
6. Βιοηθική : Τό ἔμβρυο ἔχει ἀνάγκη προστασίας ἀπό τή στιγμή τῆς συλλήψεως, ἐφημ.
Πληροφόρηση, Μάρτιος 1997, σ. 8.Τό 3ο Εὐρωπαϊκό Συμπόσιο Βιοηθικῆς 15-18/12/96 διακήρυξε ὅτι τό ἔμβρυο εἶναι
«ἀνθρώπινο πρόσωπο ἐν δυνάμει» καί αὐτό σημαίνει ἐγρήγορση γιά τήν προστασία του.
7. Τά θέματα τῆς γενετικῆς βιολογίας ἀπαιτοῦν καί ἐκκλησιαστική τοποθέτηση,
Πληροφόρηση, ἀρ. φ. 196, Μάιος 1997.
Ἐπείγουσα ἀνάγκη στό χῶρο τῆς Ἐκκλησίας νά δημιουργηθεῖ ἐπιτελική ὁμάδα
ἐπιστημονικῆς ἐργασίας ἀποτελούμενη ἀπό εἰδικούς ἐπιστήμο-νες, ἰατρούς, θεολόγους,
κοινωνιολόγους, νομικούς, ψυχολόγους πού θά ἀναλάβει τό ὑπεύθυνο καί δύσκολο ἔργο
νά ἀρθρώσει ὀρθόδοξο λόγο στίς πολλές νέες ἐπιδόσεις τῶν γενετιστῶν ὥστε καί αὐτοί
νά βοηθηθοῦν ἀλλά καί τό κοινό νά διαφωτίζεται ὑπεύθυνα.
8. Κατανόηση καί ἀποδοχή τῶν ἐφαρμογῶν τῆς Βιοτεχνολογίας ἀπό τό κοινό, Πρακτικά
Συζήτησης Στρογγυλῆς Τραπέζης 7-5-1997 (Ε.Ι.Ε.), σ. 6-9.
Σεβασμιώτατος Ἀθηναγόρας (Μητροπολίτης Φωκίδος) : Ἡ Ἐκκλησία ὅπως καί στό
παρελθόν ἔτσι καί σήμερα δέχεται μέ πολλή συμπάθεια τίς διάφορες ἐπιστημονικές
ἀνακαλύψεις. Ἐνθαρρύνει καί ὑποστηρίζει κάθε ἐπιστημονική ἔρευνα πού στόχο ἔχει
ὄχι μόνο τήν πρόοδο τῆς ἐπιστήμης, ἀλλά καί τήν προαγωγή τῆς σωματικῆς, ψυχικῆς,
πνευματικῆς, ἠθικῆς καί κοινωνικῆς ὑγείας τοῦ ἀτόμου, γι΄ αὐτό καί βρίσκεται
ἀρνητικά ἀντιμέτωπη μέ ὁρισμένες σύγχρονες ἐφαρμογές τῆς βιοτεχνολογίας. Τό
ἠθικό χρέος τοῦ κάθε ἐρευνητῆ-ἐπιστήμονα εἶναι νά πληροφορεῖ καί νά ἐνημερώνει τό
κοινό τόσο γιά τά ὀφέλη ὅσο καί γιά τούς κινδύνους πού ἐνέχει κάθε νέα ἀνακάλυψη.
9. Τό Γ´ Παγκύπριο Συνέδριο Βιοϊατρικῆς, Λεμεσός 22 καί 23 Νοεμβρίου 1997, περ. Πειραϊκή
Ἐκκλησία, Δεκέμβριος 1997, σ. 43-45.
Ἡ ἕνωση ὀρθοδόξων ἐπιστημόνων Λεμεσοῦ ὀργάνωσε στή Λεμεσό τό Γ´ Παγκύπριο
συνέδριο βιο-ιατρικῆς ἠθικῆς μέ σκοπό νά κατατεθεῖ ἡ ἐπιστημονική καί θεολογική
γνώση πάνω στό ζωτικό θέμα τοῦ προγεννητικοῦ ἐλέγχου. Τά πορίσματα τοῦ
Συνεδρίου στηρίχτηκαν στίς ἑνότητες α) Τί εἶναι τό ἔμβρυο καί πότε ἀρχίζει ἡ ζωή β)
Τό ἰατρικό μέρος τοῦ προγεννητικοῦ ἐλέγχου γ) Προγεννητικός ἔλεγχος καί συναφή
βιοηθικά προβλήματα δ) Ἡ ἠθική τοῦ προγεννητικοῦ ἐλέγχου ε) Βιοηθική τοῦ
προγεννητικοῦ ἐλέγχου στή σύγχρονη κυπριακή πραγματικότητα.
10. Θεολογικό Συνέδριο γιά τήν κλωνοποίηση τοῦ ἀνθρώπου, γιά τήν ἐξωσωματική
γονιμοποίηση, γιά τόν προγεννητικό ἔλεγχο, γιά τίς μεταμοσχεύσεις, γιά τήν εὐθανασία,
περ. «Βασιλεία τῶν οὐρανῶν», τεῦχος 36, Ἰαν. - Φεβρ. - Μαρτίου 1998, σ. 14-17.
Ἀναφορά στούς εἰσηγητές καί τά πορίσματα - μετά τή διασαφήνιση τῶν ὁρίων
θεολογίας καί ἐπιστήμης - γιά θέματα πού ἀφοροῦν τήν ἀρχή τῆς ζωῆς, ὅπως
καταγράφτηκαν στό διήμερο πετυχημένο Θ´ Θεολογικό Συνέδριο τῆς Ἱερᾶς
Μητροπόλεως Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου τήν 31η Ἰανουαρίου καί 1η
Φεβρουαρίου 1998 πού πραγματοποιήθηκε στήν Ἱερά Μονή Μεταμορφώσεως τοῦ
Σωτῆρος μέ γενικό θέμα «Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μπροστά στήν πρόκληση τῆς
σύγχρονης ἐπιστήμης».
11. «Εἰδική Συνοδική Ἐπιτροπή ἐπί τῆς Βιοηθικῆς, περ. «Ἐκκλησία» Ἰούνιος 2000, Ἀριθμ.
6, σ. 562-564.
Ἡ Εἰδική Συνοδική Ἐπιτροπή ἐπί τῆς Βιοηθικῆς συνεστήθη τήν 16η Ὀκτωβρίου 1998,
εἶναι 9μελής καί σκοπός της εἶναι ἡ ἀπό Ὀρθοδόξου Χριστιανικῆς ἀπόψεως μελέτη καί
γνωμάτευση ἐπί θεμάτων Βιοηθικῆς καί προβλημάτων ἀναφυομένων ἐκ τῆς
βιοϊατρικῆς ἔρευνας. Τό πρῶτο ἔτος λειτουργίας της ἐπεξεργάσθηκε τό θέμα τῆς
ἠθικῆς τῶν μεταμοσχεύσεων, ἐνῶ τό ἑπόμενο ἔτος ἀνέλαβε νά μελετήσει τό θέμα τῆς
ἠθικῆς τῶν μεθόδων ὑποβοηθούμενης ἀναπαραγωγῆς.12. Στό ἔνθετο «Ψηφίδες» τοῦ περ. «Πληροφόρηση» Δεκέμβριος 2000 καί Φεβρουάριος 2001,
ὑπάρχουν μικρές ἀναφορές (σάν ἀλληλογραφία) ἐκπαιδευτικῶν, μαθητῶν, ἐνοριτῶν μέ
θέματα ὅπως : τό φαινόμενο El Nino, Γονιδιώματα καί Κλωνάνθρωποι, Γενετική καί
Ἠθική Ἐπανάσταση : προβλέπουμε ἤ θεραπεύουμε;
13. Ἀφίσσα στήν ὁποία ἀνακοινώνεται :
Γενετική Μηχανική -Διαγνωστική : Μεταπτυχιακό Σεμινάριο γιά πτυχιούχους (ἤ
τελειόφοιτους) σχολῶν σχετικῶν μέ τό ἀντικείμενο πού διοργανώνουν ἡ Ἱερά Σύνοδος
τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος - Ἐπιτροπή Βιοηθικῆς μέ τό Κέντρο Βιοϊατρικῆς ἠθικῆς
καί Δεοντολογίας καί θά λαμβάνει χώρα κάθε Τρίτη ἀπό 19 Νοεμβρίου μέχρι 17
Δεκεμβρίου 2002 στό Συνεδριακό Κέντρο Βιοϊατρικῆς Ἠθικῆς καί Δεοντολογίας (ἐντός
τοῦ ἁγιορείτικου Μετοχίου Ἀναλήψεως).       
14. Χριστιανική Ἀνθρωπολογία καί Βιοτεχνολογική Πρόοδος, Διάλογοι Καταλλαγῆς,
Ἰουλ.-Αὔγ.-Σεπτεμ. 2002, σ. 642-644.
Ἀναφορά στό Διεθνές Συνέδριο, τό ὁποῖο ὀργάνωσε ἡ Ὀρθόδοξος Ἀκαδημία Κρήτης σέ
συνεργασία μέ τό Πολυτεχνεῖο Κρήτης καί τήν Εὐρωπαϊκή Ἑταιρεία γιά τή μελέτη τῆς
Ἐπιστήμης καί τῆς Θεολογίας μέ χορηγό τό Κέντρο Θεολογίας καί Φυσικῶν
Ἐπιστημῶν (CTNS) . Θέμα του: "Χριστιανική Ἀνθρωπολογία καί Βιοτεχνολογική
Πρόοδος" πού διακρίνεται σέ τρεῖς ἑνότητες :
α) Βιοτεχνολογία - οἱ προοπτικές καί οἱ προκλήσεις της˙
β) Ἡ πρόκληση τῆς Βιοτεχνολογίας γιά τό περιβάλλον˙
γ) Ἡ πρόκληση τῆς Βιοτεχνολογίας γιά τή Χριστιανική Ἀνθρωπολογία.

Πηγή: Ἀλέξανδρος Μ. Σταυρόπουλος, Αναφορές του Θεολογικού και Εκκλησιαστικού Τύπου σε Θέματα Βιοηθικής, Αθήνα, 2003

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου