Ηθική

Ηθική - Ορισμός

Ηθική είναι ο κλάδος της φιλοσοφίας που ασχολείται αρχικά με το παρακάτω ερώτημα: ποιες ανθρώπινες πράξεις είναι αποδεκτές και ορθές και ποιες ανάρμοστες και λανθασμένες; Ωστόσο, στα θέματα ηθικής σπάνια υπάρχει γενική συμφωνία απόψεων και ακόμα και ο προσδιορισμός ποιο είναι το κεντρικό ή θεμελιώδες ζήτημα είναι κι αυτός αντικείμενο διαφωνιών. Οι συνεπειοκρατικές και δεοντολογικές ηθικές θεωρίες θέτουν ως κεντρικό ζήτημα τα κριτήρια ορθότητα ή μη-ορθότητας των πράξεων, αν και διαφέρουν ως προς το ποια είναι αυτά τα κριτήρια, ενώ οι αρεταϊκές ηθικές θεωρούν ως κεντρικό ζήτημα τα στοιχεία που καθορίζουν το ήθος, τις ηθικές αρετές του χαρακτήρα ή τον τρόπο ζωής που θα πρέπει να ακολουθεί κανείς.

Για μεθοδολογικούς κυρίως λόγους η ηθική χωρίζεται συνήθως σε τρία πεδία ή κλάδους: την περιγραφική, την κανονιστική και τη μεταηθική.

Η περιγραφική ηθική περιγράφει τα ήθη και τον τρόπο σκέψεως μιας κοινωνίας, η κανονιστική ηθική διατυπώνει νόρμες - κανόνες του ηθικού πράττειν και η μεταηθική είναι μία κριτική δευτέρου επιπέδου, περί του πώς πρέπει να εννοούνται και να χρησιμοποιούνται οι ηθικές έννοιες.

Λόγω της ίδιας της αμφιλεγόμενης φύσης του αντικειμένου, στην ηθική δεν υπάρχει πάντα σύμπτωση απόψεων αλλά διαφορετικές θεωρίες, κάποιες φορές αντιφατικές μεταξύ τους ακόμα και στα βασικά τους σημεία. Η σύγχρονη φιλοσοφική έρευνα τείνει προς την προσπάθεια σύνθεσης, και υπάρχει συναίνεση τουλάχιστον ως προς το ποιες είναι οι τρεις βασικές θεωρίες: οι αρεταϊκές ηθικές με εκπροσώπους τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, η ωφελιμιστική ηθική με κύριο εκπρόσωπο τον Στιούαρτ Μιλ και η δεοντολογική ηθικήόπως αναπτύχθηκε από τον Καντ και άλλους φιλοσόφους.

Η ηθική, ως σύνολο ηθικών αντιλήψεων που τυχαίνει να κυριαρχούν σε μια δεδομένη κοινωνία, δηλαδή με την ανθρωπολογική και περιγραφική έννοια, υπόκειται σε μεταβολές που εξαρτώνται από την κοινωνία στην οποία εφαρμόζεται. Έτσι, παράγοντες που επηρεάζουν το κοινωνικό σύνολο δύναται να επιφέρουν αλλαγές και στο σώμα της ηθικής. Ενδεικτικά αναφέρουμε παράγοντες που μπορεί να επιδράσουν με την ηθική μίας κοινωνίας και αναφέρονται στο περιβάλλον με την ευρεία έννοια:

• Γεωγραφικό περιβάλλον: Η τοποθεσία μίας κοινωνίας επιδρά στις αξίες που υποστηρίζονται από την ηθική. Άλλο ηθικό προσανατολισμό έχει ένας μεσογειακός λαός από έναν της Βόρειας Ευρώπης.
• Τεχνολογικό περιβάλλον: Η τεχνολογία αναμφίβολα επηρεάζει την ηθική. Αρκεί να αναλογιστούμε τα τεχνολογικά επιτεύγματα της Βιοτεχνολογίας και της Κλωνοποίησης που απασχολούν αρκετά τους Δυτικούς πολιτισμούς. Σε μία πρωτόγονη φυλή της Αυστραλίας κώδικες ηθικής που αφορούν την κλωνοποίηση φυσικά δεν υφίστανται.
• Πολιτισμικό περιβάλλον: Αλλά και το πολιτισμικό περιβάλλον καθορίζει την ηθική μίας κοινωνίας. Οι κώδικες ηθικής που αφορούν τις κοινωνίες της Κίνας και της Ιαπωνίας είναι αντιδιαμετρικά αντίθετοι με αυτούς των Δυτικών κοινωνιών.

Ακόμα και στο ίδιο περιβάλλον όμως η ηθική δεν παραμένει στατική αλλά εξελίσσεται όπως εξελίσσεται και η ίδια η κοινωνία. Στην αρχαία Ελλάδα για παράδειγμα, η χρήση δούλων ήταν ηθικά αποδεκτή στην σύγχρονη όμως εντελώς απαράδεκτη.

Αρκετοί θα υποστήριζαν ότι υπάρχουν κάποιες ηθικές αρχές οι οποίες είναι παγκόσμιες. Πρόκειται για τις πολύ βασικές αρχές που αφορούν την ελευθερία και αρχές όπως αυτή που μας απαγορεύει να βλάπτουμε τους γύρω μας. Τέτοιου είδους βασικές ηθικές αρχές μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι είναι όντως παγκόσμιες και σχετίζονται με την ίδια την φύση του ανθρώπου και ισχύουν για κάθε μορφή κοινωνίας. Περιλαμβάνονται σε κείμενα όπως η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

Πηγή: Wikipedia

Ένας ακόμη ορισμός....

Ο όρος "ηθική ανάγει την καταγωγή του στον Αριστοτέλη, ο οποίος και χρησιμοποιεί τις ακόλουθες φράσεις: "ηθική θεωρία", "ηθική αρετή", "ηθικοί λόγοι". Ηθική είναι ο φιλοσοφικός εκείνος κλάδος, που αποσκοπεί σε απαντήσεις του τύπου: "τι πρέπει να πράττω;" Πρόκειται για έρευνα και μάθηση, η οποία αποβλέπει στη διατύπωση αρχών και κανόνων, προς τους οποίους οφείλει να συμμορφώσει τη ζωή του ο άνθρωπος. Πιο αναλυτικά, η ηθική εξετάζει τις ανθρώπινες πράξεις από τη σκοπιά της αξίας τους ή της απαξίας τους, χαρακτηρίζοντας αυτές ως αγαθές ή κακές. Θέματα διερεύνησης της ηθικής είναι η ελευθερία της βούλησης, η ηθική συνείδηση, η ηθική πραγματικότητα, οι αξίες που σχετίζονται με την ανθρώπινη συμπεριφορά κ.α. (Φειδάς, 1996)


Με άλλα λόγια, η ηθική είναι ο διηνεκής και κριτικός τρόπος υπολογισμού της ορθολογικής πορείας των ανθρώπων στην καθημερινή συμπεριφορά τους. Όταν ηθικότητα γίνεται έθος, τότε η ηθική πραγματοποιείται. Στην περίπτωση διαταραχής του έθους, χρειάζεται αναπροσδιορισμός του και σύνδεσής του με τη συμπεριφορά. Οι σημαντικές ηθικές αρχές στη νοσηλευτική πρακτική, οι οποίες λειτουργούν ως οδηγοί για τη λήψη ηθικών αποφάσεων και την επιτέλεση ηθικών ενεργειών, επικεντρώνονται στη διαμόρφωση ηθικών κρίσεων.


Πηγή: Ιωαννίδη Βασιλική (2008). Ηθική και εκπαίδευση για την υγεία. Αθήνα: ιατρικές εκδόσεις "Π.Χ. Πασχαλίδης". σελ.20-21